Film “Stalker” van Andrei Tarkowski en de spiritualiteit van Vermeer.

“The Zone……
It’s so quiet out here,
it’s the quietest place
in the world”
Andrei Tarkowski

Wat mij betreft kunnen de interieur-schilderijen van Vermeer zeker
ook vanuit een spiritueel perspectief bekeken en ervaren worden.

“De Kamer en het Licht” als verbeelding van een spirituele dimensie.
Zo zijn M. Pops: “Light-filled Room and Dark Chamber” en Johanna
Hartmann : “Interieurs als Seelenraüme” boektitels die mij aanspreken.

 

Vermeer’s schilderij “Vrouw met Weegschaal” is hiervan een sprekend
voorbeeld: schijnbaar wordt de ziel hier gewogen tegen aardse schat-
ten. De weegschaal is echter leeg. De weegschaal staat voor het zoe-
ken naar een innerlijk, geestelijk evenwicht. Het punt waarop de jonge
vrouw de weegschaal vasthoudt is precies in het midden van het beeld-
vlak, waar Vermeer door een onderliggende abstracte geometrie de
compositie in volmaakt evenwicht laat komen. De spirituele beeldtaal
van Vermeer uit zich in de vorm en een delicate abstrahering.

De Vermeers zijn als een “Spiegel voor de Ziel”. Een vorm van
“Verlichting” zelfs. Het licht van Vermeer is enerzijds met Hollandse
precisie en nuchterheid waargenomen daglicht, maar met dat licht creëert
hij ook een subtiele sfeer in een schilderij, die spirituele dimensies
en waarden voelbaar maakt: toewijding, overgave, onderzoek, concentratie,
verstilling, innerlijke harmonie, zuiver waarnemen.

Misschien kan het oeuvre van Vermeer in zijn geheel wel als een
“Huis der Ziel” worden opgevat, waarvan elk interieur staat voor de
verbeelding van een innerlijke zielstoestand. Steeds één hoek van een
kamer, waarin een hele zielswereld zich ontvouwt.

 

Ook het thema van de film “Stalker” van Tarkowski spreekt mij aan.
Over een Verboden Zone, waarin zich een mysterieuze kamer bevindt,
waarin de vurigste, niet bewuste wens in vervulling gaat.

Of het concept van het mystieke werk van Teresa van Avila “Kasteel der
Ziel”, waarin de ziel wordt opgevat als een kasteel met zeven “zones”
in de vorm van ringen rondom de binnenste Kamer, waarin God woont…..

Een soortgelijk concept zie ik in het oeuvre van Vermeer, als een
spiritueel “Gesamtkunstwerk”. Vermeer is meer dan louter mooie plaatjes
van materiële rijkdom; daarom gaat Vermeer nooit vervelen. De insteek
van Vermeer is niet die van religie, maar van een levende, spirituele
ervaring.

 

Ik hou erg van de langzame, meditatieve, verstilde beelden van Tarkowski,
als “bewegende foto’s” bijna, als de “Vermeeriaanse” slotscene in zijn
meesterwerk “Stalker”, te zien op YouTube.

Via deze link kun je het video-fragment op YouTube bekijken (vanaf 2:50):

Slot-scene film “Stalker” van Andrei Tarkowski

Slot-monoloog “Stalker”:

“I love your eyes, my darling friend
Their play, so passionate and brightening
When a sudden stare up you send
And like a heaven blown lightning
It’d take in all from end to end
But there’s more that I admire
Your eyes when they’re downcast
In bursts of love-inspired fire……..”