Maandelijks archief: maart 2019

Vermeer en Twee Portretten van een Jonge Vrouw – Beauty in the Blur

Vergelijking van Meisje met de Parel, Mauritshuis Den Haag en
de Studie van een Jonge Vrouw, Metropolitan Museum of Art,
New York, twee vrouwenportretten van Johannes Vermeer van Delft.

“Beauty lies
in the eyes
of the beholder”
Plato

Van Johannes Vermeer zijn twee portret-schilderijen van een
jonge vrouw bekend: het alom geliefde Meisje met de Parel
in het Mauritshuis in Den Haag en de minder bekende Studie
van een Jonge Vrouw in het Metropolitan Museum of Art in
New York.

Het Meisje in het Mauritshuis geldt als een “tronie”, veeleer
geschilderd om een bepaald ideaalbeeld uit te drukken.

De Jonge Vrouw in New York oogt meer als een naar het leven
geschilderd portret van een jonge vrouw, niet geïdealiseerd,
maar zoals ze is. Ideaal versus Werkelijkheid.

Haar gezicht heeft met zijn soft focus-blur iets fotografisch,
alsof Vermeer een “portretfoto” heeft willen schilderen van
een jonge vrouw in zijn naaste omgeving, misschien een van zijn
dochters, naar een lichtbeeld gezien in zijn Camera Obscura.
Ze is geen publiekslieveling zoals het Meisje met de Parel.
De stand van de ogen is niet geheel geslaagd en een Engelse
criticus omschreef haar zelfs als een “gnome-like figure”.
Toch ontroert het schilderij me en heb ik er een zwak voor,
als ik het in het echt zie. Het is met veel aandacht,
zachtheid, liefde en tederheid gezien en geschilderd. Als
van een anderssoortige schoonheid.

Ook Gerhard Richter laat in zijn photo paintings zijn voor-
liefde blijken voor die zachte “Schmelz” in zijn schilderijen
zoals in “Betty” uit 1988 of het Vermeer-achtige “Lesende”
uit 1994.

Deze fotoserie van mijn geliefde is gemaakt met een zelf-
gebouwde Camera Obscura. Het zachte diffuse lichtbeeld in
het matglas is vastgelegd met een moderne digitale spiegel-
reflexcamera. Mijn zelfbouwcamera is in wezen een
primitieve en langzame grootbeeldcamera, waar de 19e
eeuwse fotografen mee werkten.

Hedendaagse fotocamera’s leveren doorgaans spatscherpe
beelden. Ik hou juist van zachte lenzen met shallow depth
of field, waardoor het licht een mooie vloei krijgt en zo
het beeld een dromerige sfeer meegeeft. De wonderschone
magie van de “optische dieptescherpte”-foto. Als een vroege
daguerrotypie. Camera Obscura beelden hebben ook iets
schilderachtigs. Vormen lossen op in een bijna abstract
patroon van kleurvlakken. Die wazige floers en zacht in
elkaar versmolten vloei van licht en kleur in de Camera
Obscura doet mij altijd meteen aan Vermeer denken. Elke
Vermeer heeft een mooie delicate spanning tussen blur
en focus, tussen vaag en scherp.

Langzame large format camera’s lenen zich meer voor
klassieke, verstilde, meditatieve beelden, zoals de Camera
Obscura van Vermeer, met een zorgvuldig afgewogen compositie.
Hedendaagse digitale compact of smartphone camera’s geven
een sneller resultaat, meer geschikt voor spontane snapshot-
fotografie. Een large format camera bezielt een fotograaf
om met meer aandacht en concentratie te kijken naar zijn
onderwerp en het licht zelf. Ter vergelijking is de scherpe
foto gemaakt met een snelle moderne digitale compact camera.

Op YouTube is een private tour te zien langs de vijf
Vermeers in het Metropolitan Museum of Art in New York,
gepresenteerd door de voormalige conservator Walter Liedtke,
waaronder de Study of a Young Woman (vanaf 3:15):

En eveneens in een YouTube video met regisseur Jon Jost
van de film “All The Vermeers in New York” uit 1991
(vanaf 3:41):