(Opnieuw) gezien zaterdag 20 februari 2016, Close Up: “Hollands Licht”
van Maarten en Pieter-Rim de Kroon, documentairefilm, 2003.
“De Hollanders hebben eigenlijk
maar één zintuig: Het Oog”
Joseph Beuys
Bestaat er zoiets als dat speciale “Hollands Licht” ?
De zee en de wolken in Holland werken als spiegels voor het licht
en de horizon is open en vrij in dit vlakke land, zodat het licht en de
lucht van boven alle ruimte krijgt. Door de nabijheid van veel water
zit er veel waterdamp in de lucht, dat het licht verstrooit. Het weer
is zeer veranderlijk, zodat het licht steeds weer anders is.
Feit is dat met name Hollandse schilders een fascinatie hebben
voor het licht, waarvan wat mij betreft Vermeer het dichtst bij het
Hollands Licht komt. Het licht van Rembrandt is een soort kunst-
matig “theater-licht”. Bij Vermeer is het meer alsof je door het raam naar
buiten kijkt.
De uitvinding van de Hollanders is het vertalen van licht in verf.
Hun totale bezieling ligt in het weergeven van dat licht. James Turrell
beschrijft het Hollands Licht als een “beautiful, soft, almost loving light”,
wat mij meteen aan het licht van Vermeer doet denken.
Het Meisje met de Parel staat voor het Kijken en het Gezicht op
Delft voor het Hollands Licht. Alleen al deze twee meesterwerken maken
een bezoek aan het Haagse Mauritshuis een meeslepende ervaring.
Voor Ernst van de Wetering – eminent Rembrandtkenner – bestaat
Hollands Licht niet echt; het zijn meer Hollandse schilders die licht
schilderen. Toch ben ik het wel eens met fotograaf Hans Aarsman:
“In Holland leven we in God’s studio”; het licht in het Hollandse landschap
is wel degelijk onvergelijkelijk mooi.