Dagelijks archief: 2 december 2016

Vermeer – “De Heiligheid van het Alledaagse”

“Art washes away
from the soul
the dust of
everyday life”
Pablo Picasso

De historicus Johan Huizinga schreef in verband met Vermeer over
de “Heiligheid van het Alledaagse”. Voor een schilderij als Het
Melkmeisje vind ik dat een heel rake typering.

Het verbindt de ervaring van kijken naar Vermeer met religieuze
gevoelens. In deze tijd, waarin je met religie “geen volle zalen
meer trekt”, denk ik toch dat je een essentiële dimensie van
Vermeer mist, als je het domein van de mystieke ervaring buiten
beschouwing laat. Voor mij heeft Vermeer in zijn beste momenten
iets van een mystieke dichter. Zijn schilderijen brengen je in
een ervaring, die zich inderdaad het beste laat verwoorden als
“De Heiligheid van het Alledaagse”.

“There is a voice
that does not use words.
Listen”
Rumi

De huidige rationele kunsthistorisch-wetenschappelijke “no nonsense”-
benadering van Vermeer van “de feiten en niets dan de feiten”, vind ik
uiteindelijk schraal en onbevredigend. Ze heeft te weinig oog voor
dimensies van de menselijke ervaring, die het kijken naar een Vermeer
pas echt tot een meeslepende ervaring maakt.

“Let yourself be silently drawn
by the strange pull
of what you really love.
It will not lead you astray”
Rumi

Vermeer is op z’n best als de religieuze ervaring impliciet in zijn
werk aanwezig is, zoals in “Het Melkmeisje”. In zijn expliciete
“Allegorie van het Geloof” overtuigt hij juist het minst. Mystiek
gaat over het onbenoembare. Als je het wilt benoemen, glipt het je
door de vingers.

Ik moet bij het Melkmeisje van Vermeer ook denken aan een beroemd
citaat van Dag Hammarskjöld, dat mijn moeder bewaarde aan de binnen-
kant van de deur van haar linnenkast:

“God sterft niet op de dag, waarop wij ophouden in een persoonlijke
god te geloven. Wij echter sterven op de dag waarop ons alledaagse
leven niet langer doorstraald wordt door het ons steeds weer opnieuw
geschonken licht, waarvan de bronnen aan gene zijde van alle begrip
liggen”.

Kunst als die van Vermeer verschaft onze ervaring toegang tot een
verstilde wereld van schoonheid, een domein, waar de wetenschap op
een gesloten deur stuit.

Vermeer’s Melkmeisje is vele malen geënsceneerd, waarvan ik zelf
deze de mooiste vind, een zelfportret van Cynthia, een Nederlandse
studente grafische vormgeving op Pinterest.

Op YouTube is deze video te vinden van Taco Dibbets, directeur van
het Rijksmuseum, indringend sprekend over Het Melkmeisje van Vermeer:

De Libanese kunstenares Zahraa Harajli heeft Vermeer’s Melkmeisje
geënsceneerd in de wereld van Matisse op deze YouTube video:

“Painting the bread of Vermeer” is een YouTube-filmpje van de foto-
realistische kunstschilder Tjalf Sparnaay tijdens het schilderen
van de broden van Vermeer’s Melkmeisje: