Gezien op zaterdag 15 oktober 2016 bij Gallery Kallenbach in Amsterdam:
expositie van zes reconstructie-schilderijen van Charlotte Caspers
uit de AVRO/TROS-serie “Het Geheim van de Meester”, 2016,
waaronder “Meisje met de Parel” van Vermeer
“My love she speaks like silence
Without ideals or violence
She doesn’t have to say she’s faithful
Yet she’s true like ice, like fire”
Bob Dylan
Wat me heel erg aanspreekt in het AVRO/TROS-project “Geheim van de
Meester” dat het draait om daadwerkelijk geschilderde reconstructies
in de stijl van grote meesters door een hedendaagse kunstenaar met
veel schilderpraktijk-ervaring, gespecialiseerd in historische
schildertechnieken: Charlotte Caspers.
Onder de bezielende leiding van Jasper Krabbé en ondersteund door een
team van specialisten heeft ze zes reconstructies geschilderd van
meesterwerken van Vermeer, Appel, Mondriaan, Rembrandt, Van Gogh en
Bosch.
Natuurlijk ging mijn interesse met name uit naar de geschilderde
reconstructie van Vermeer’s “Meisje met de Parel” in het Haagse
Mauritshuis.
Ik was benieuwd of ze met name in het gezicht de zachte “Schmelz”-
contouren van Vermeer heeft weten te vertalen in verf; de soft
focus-effecten in zijn Camera Obscura heeft weten te benaderen, en
natuurlijk die blik in haar ogen, die dit bedrieglijk eenvoudige
schilderij wereldberoemd heeft gemaakt.
Een tijdsdruk van vijf weken en schilderen naar een reproductie – en
dus niet naar het originele schilderij – maakten de gestelde opgave
bij voorbaat niet gemakkelijk.
Want de kleuren, toonwaarden en contouren van Vermeer zijn onvoor-
stelbaar delicaat en worden in geen enkele reproductie precies en
juist weergegeven. Het is heel erg moeilijk om in die “vaagheid”
van Vermeer alles toch beslist en precies op de juiste plek te blijven
zetten. En juist bij Vermeer is de schildertechnische opbouw heel erg
moeilijk “te lezen”, ook voor specialisten. Waar de penseelstreek
onzichtbaar is, lijkt de verf wel bijna op het doek “geblazen”.
Charlotte is in haar reconstructie een heel eind gekomen; met name de
tere roze kleurnuances in de gelaatsteint van het meisje heeft ze goed
gezien. In de TV-reconstructie wordt wel een demonstratie gegeven van
het magische lichtbeeld van een Camera Obscura, maar die wordt niet
actief in het schilderproces zelf betrokken. Onder de ultramarijnblauwe
glacis-laag van de tulband zijn duidelijke penseelstreken te zien, maar
juist in het gezicht vloeit de verf bijna onzichtbaar in elkaar over en
verdwijnt de penseelstreek, behalve dan de hooglichten.
Het gezicht in het origineel oogt voor mij heel erg als gezien door een
camera obscura met die soft focus-onscherpte van een zachte, primitieve
lens. Maar om dat effect in verf te leren vertalen heeft ook zo’n goede
schilder als Charlotte járen nodig ipv vijf weken. Charlotte merkt in de
TV-aflevering wel op hoe magisch het lichtbeeld in een Camera Obscura is,
en dat ze zich voor kan stellen dat er mensen zijn die hierin verder
willen.
Door de reconstructie naast het origineel te zien, kom je dichter bij de
meester zelf en ga je zien wat de meester zo bijzonder maakt.
Een gelukkig toeval was dat tijdens mijn bezoek aan de expositie ook
Abbie Vandivere , restaurator van het Mauritshuis, aanwezig was, met wie
ik uitgebreid over Vermeer’s Meisje met de Parel heb kunnen spreken, oa.
over een infrarood-reflectogram van het schilderij, waarop intrigerende
details te zien zijn van de onderschildering.
In mijn ogen is de reconstructie van de “Marskramer” van Jeroen Bosch de
meest geslaagde van de zes reconstructies van Charlotte’s hand. Ook die
priemende oogjes van de Marskramer zijn erg goed getroffen.
Voor meer info en interessante video’s over Het Geheim van de Meester,
klik op deze link:
Ook was in de tentoonstelling een eigen werk van Charlotte te zien: een
“gouden” landschap waarin haar voorliefde en beheersing van de verfmaterie
goed te zien is.
Voor meer eigen werk van Charlotte Caspers, ga naar haar website:
“Tous les peintres ont rêvé d’être Vermeer”
Vermeer Reconstruction Project
Deze Vermeer-reconstructie laat je verlangen naar meer, om nog dichter
bij Vermeer te komen en volgens mij zou een Vermeer Reconstructie Project
een uitdagend concept kunnen zijn, met meer tijd en budget. Waarbij het
ook draait om daadwerkelijk geschilderde reconstructies, ondersteund door
een team van specialisten. Waarin het atelier van Vermeer in zijn geheel
nagebouwd wordt en alle schilderijen in real life na-geënsceneerd kunnen
worden met de juiste modellen, kostuums, meubels, props, etc. En dat een
heel goede schilder met ervaring in historische schildertechnieken proef-
ondervindelijk met optische hulpmiddelen echt achter het Geheim van Vermeer
probeert te komen. Tim Jenison heeft ook zo’n project ondernomen, maar is
niet ondersteund door specialisten en zijn grootste handicap is dat hij
zelf geen schilder is, laat staan een goede.
Ik blijf het ongelooflijk vinden dat zo’n project juist in Nederland nog
niet bestaat ! Wel een Rembrandt Research Project, een Bosch Research and
Conservation Project, maar geen Vermeer Research and Reconstruction
Project. Zou het dan toch het “Van Meegeren-trauma” zijn, dat destijds grote
reputaties onder kunsthistorici heeft doen sneuvelen ? Dat in Nederland
niemand meer zijn vingers durft te branden aan Vermeer ? En dat ze daar in
Engeland en de VS blijkbaar geen last van hebben, denk aan Philip Steadman
– “Vermeer’s Camera”, David Hockney – “Secret Knowledge” en Tim Jenison –
“Tim’s Vermeer”.
Op Youtube is een interessante video te zien met restauratoren Michel
van de Laar en Abbie Vandivere over x-ray onderzoek bij Vermeer’s Meisje
met de Parel: