“There is Geometry in the
humming of the strings,
there is Music in the
spacing of the Spheres”
Pythagoras

Deze reconstructie van de Muziekles van Vermeer door fotograaf Thijn van
de Ven laat zien hoe Vermeer zwart-witte dambord tegelvloeren gebruikt om
meer dieptewerking te krijgen in zijn interieurschilderijen met behulp van
perspectief.

Samen met de rechte lijnen van raamkozijnen, glas in loodstrips, schilderij-
lijsten, landkaart-stokken vormen de geblokte tegelvloeren een grid, een
raster van rechte lijnen, dat stevigheid geeft aan de compositie.

De tegelvloer werkt ook als een schaakbord, waarop de meubels en
figuren als zetstukken heel precies in de ruimte gepositioneerd zijn.
Geometrie geeft een compositie stevigheid en structuur, iets wat
Cézanne te veel miste in de schilderijen van de Impressionisten.

Het lijkt er op dat Vermeer zijn dambord-tegelvloeren en perspectief-
constructie heeft overgenomen van Pieter de Hoogh. De Hoogh
verkende als eerste de volle mogelijkheden van een dambord-tegelvloer
om de illusie van ruimte en dieptewerking in een interieurschilderij
optimaal tot zijn recht te laten komen.

De Muziekles en Het Concert lijken twee pendanten te vormen.
Het zijn ook de twee Vermeers, waarin de dambord-tegelvloer
de meest prominente rol krijgt en het meest naar voren komt.

Ook in deze opname van de Japanse fotograaf Hiroshi Sugimoto van
een reconstructie van de Muziekles van Vermeer speelt de
zwart-wit tegelvloer een hoofdrol.

In de Schilderconst en de Briefschrijvende Dame met Dienstbode uit Dublin
zorgt een tegelvloer voor de dieptewerking, waarin meubels en figuren als
zetstukken op een schaakbord staan. Overigens zijn dit ook de schilderijen
waarvan Vermeer tot aan zijn dood nooit afstand heeft willen doen. Hij
beschouwde ze allebei als zijn beste en meest dierbare werken.

Dit Gezicht op Delft van Daniel Vosmaer uit 1663 is gezien vanuit een
fantasie-loggia met een zwart-wit dambord tegelvloer.

Hans Vredeman de Vries is vooral bekend van zijn boek over het Perspectief.
De perspectief-tekeningen in zijn boek bevatten de meest ingewikkelde
perspectivische constructies. Het perspectief dat Vermeer gebruikt is
relatief eenvoudig en gaat uit van een enkelvoudige kubus, met horizonlijn en
centraal verdwijnpunt. Voor het construeren van het patroon van de tegelvloer
gebruikte hij twee zijwaartse vluchtpunten, een techniek die hij gaandeweg
steeds beter onder de knie kreeg.

In de stad van Vermeer, Delft, is in het monumentale stadhuis aan de Grote
Markt een mooie marmeren zwart-wit dambordtegelvloer te zien in de entreehal
van het stadhuis.

In het Vermeer Centrum aan de Voldersgracht in Delft, op de plek van het
voormalige Sint Lucas-gilde, waarvan Vermeer een paar keer hoofdman was,
is met moderne materialen een real life-reconstructie gemaakt van het
interieur van de Briefschrijvende Dame met Dienstbode uit Dublin. Vanuit
een vast, metalen oogpunt en kader kunnen bezoekers zelf een foto maken
van zichzelf in deze Vermeer-setting, zoals deze studentes uit Argentinië.

Het Grand Trianon van het Château de Versailles heeft een
schitterende loggia met een zwart-wit tegelvloer die voor
een spectaculaire dieptewerking zorgt.

In zijn kleine, vaste fotostudio in Bamako maakte de Malinese portret-
fotograaf Seydou Keita veel gebruik van doeken en kleding met
opvallende, decoratieve prints. Waaronder het zwart-witte checkerboard-
patroon.

De Bossche kunstenaar JCJ Vanderheijden heeft verschillende schilderijen
gemaakt met vrije, abstracte variaties op het zwart-witte dambord-patroon,
waarin hij later ook in kleur is gaan werken.

Checkerboard-prints in de mode. Geometrie met rechthoeken
en rechte lijnen in de print van de stof als mannelijk principe tegenover
de ronde, speelse lijnen van het model als vrouwelijk principe. Vermeer
bereikt wat mij betreft een krachtig, delicaat en volmaakt evenwicht tussen
een mannelijke en vrouwelijke vormentaal in zijn kunst.

Opbouw van tegelvloer-platen in Spinzaal van Elisabeth Weeshuis-Museum
in Culemborg in het kader van de installatie van De Muziekles van Vermeer
door Thijn van de Ven in 2010.

Opbouw van tegelvloer-platen in theaterstudio in Klokgebouw van Strijp-S
in Eindhoven in 2012 (Thijn van de Ven)

Deze opnamen zijn gemaakt in de studio van Strijp-S in Eindhoven.
Met wat spielereien met de zwarte-witte tegelvloer, een spiegel en een replica
van een witte wijnkan, die een paar keer voorkomt in Vermeer’s schilderijen.

Op YouTube is dit nieuwsitem van TV Gelderland te zien over mijn installatie
van de Muziekles van Vermeer in het Museum Elisabeth Weeshuis in
Culemborg in 2010:

Ook op YouTube is deze video te zien van de VJ-Show van Martijn Grootendorst
in mijn installatie van de Muziekles van Vermeer in het Museum Elisabeth
Weeshuis in Culemborg in 2010: